กระท่อม (Kratom) คืออะไร?

กระท่อมเป็นใบๆ ที่เด็ดมาจากต้นกระท่อมหรือ Mitragyna Speciosa ที่โตได้สูงถึงมากกว่า 20 เมตร ซึ่งมีถิ่นกำเนิดในแทบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ โดยประเทศผู้ผลิตชั้นนำได้แก่ อินโดนีเซีย ตามด้วย มาเลเซีย และประเทศไทย กระท่อมเป็นพืชธรรมชาติที่อยู่ในวงศ์เดียวกับต้นกาแฟ และมีสรรพคุณด้านสุขภาพมากมาย เช่น แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย ลดอาการท้องเสีย และบรรเทาความตึงเครียด

หลังจากใบกระท่อมถูกปลดล็อกออกจากสถานะบัญชียาเสพติตให้โทษในประเภทที่ 5 ซึ่งคือการอนุญาตให้ประชาชนทั่วไปสามารถปลูกและขายใบสดๆ ได้ ใบกระท่อมจึงได้รับความสนใจอย่างมากไม่เพียงในประเทศไทยแต่รวมถึงประเทศอื่นๆ อีกด้วยถึงสรรพคุณทางยาของพืชนี้ และความเป็นไปได้ที่จะเป็นพืชเศรษฐกิจที่จะสร้างรายได้ให้กับเกษตรกรไทย

กระท่อมมีกี่ชนิด?

กระท่อมมีหลากหลายสายพันธุ์ที่แตกแต่งกันด้วยลักษณะอย่างความหนา สีของก้านและเส้นของใบรวมถึงดอกไม้ ในประเทศไทยจะมีสี่สายพันธุ์ที่เป็นที่นิยม ซึ่งได้แก่ พันธ์เหรียญทอง แตงกวา ก้านแดง และแมงดา(ใบหยัก/หางกั้ง) นอกจากนี้แต่ละชนิดจะต่างกันอีกในด้านความแรงของฤทธิ์ รสชาติ และกลิ่น บางสายพันธุ์ เช่น สายพันธ์เหรียญทองและแตงกวาจะช่วยให้ผ่อนคลายและเต็มไปด้วยฤทธิ์ที่ทำให้อาการเมาไม่แรงมาก ในขณะที่สายพันธุ์อื่นๆ อย่างก้านแดงและแมงดามีรสชติที่ขมมากและมีการกระตุ้นที่สูงกว่า

กระท่อมรับประทานอย่างไร?

ใบของกระท่อมมีรสชาติที่ขมและเฝื่อน สามารถรับประทานได้หลายวิธีขึ้นอยู่กับความชอบ ชาวบ้านก่อนออกไปทำงานในสวนจะนิยมนำใบกระท่อมพันธุ์แตงกวา มาเคี้ยวสดๆ หลังเด็ดก้านออกไปแล้ว และค่อยคายใบออกมา เพื่อกระตุ้นให้ร่างกายตื่นและเพิ่มความกระฉับกระเฉง เนื่องจากพันธุ์แตงกวามีรสชาติขมและฤทธิ์ที่ทำให้เมาที่ไม่แรงเท่ากับพันธุ์อื่นๆ  สำหรับใบกระท่อมพันธ์ก้านแดงนั้น ด้วยรสชาติที่ขมมาก แถมมีฤทธิ์ที่ส่งผลให้อาการเมาหนัก จึงนิยมนำมาต้มในน้ำร้อน

นอกจากนี้ชาวบ้านอาจรับประทานพร้อมกับเกลือหรือมะนาวเล็กน้อย เพราะมีความเชื่อว่าเกลืออาจจะช่วยลดการท้องผูกและมะนาวจะลดอาการเมา แต่ต้องรอการศึกษาและวิจัยเพื่อมารองรับ ไม่เพียงเท่านี้ใบกระท่อมสามารกนำไปตากแห้งและค่อยนำมาบดละเอียดเป็นผง เพื่อชงในน้ำร้อนเหมือนชา อีกอย่างอาจมาในรูปแบบแคปซูล

วิธีอื่นๆ คือการนำไปรังสรรค์กับเมนูต่างๆในครัวเรือนอย่างนำไปชุบแป้งทอดหรือย่างและกินกับน้ำพริก

กระท่อม มีประโยชน์อย่างไร?

ตั้งแต่เมื่อในอดีตแล้ว ชาวบ้านในท้องถิ่นโดยเฉพาะในภาคใต้มักใช้กระท่อมเหมือนเป็นยาแก้ปวดแบบธรรมชาติ ซึ่งกระท่อมประกอบไปด้วยสารหลักก็คือไมทราไจนีน (mitragynine) และ ไฮดรอกชีไมทราไจนีน (7-hydroxymitragynine) ที่พบเจอใน opioid และมอร์ฟีน โดยจากแพทย์แผนไทยและความรู้ของคนเกษตรรุ่นก่อนๆ จึงมีความเชื่อว่ากระท่อมอาจมีคุณประโยชน์ต่อสุขภาพดังต่อไปนี้:

• ลดอาการปวดเมื่อยตามร่างกายและกล้ามเนื้อ
• มีฤทธิ์ช่วยบรรเทาอาการท้องเสีย ท้องร่วง มวนท้อง
• ช่วยให้ผ่อนคลายและลดความตึงเครียด
• เพิ่มความกระชับกระเฉงให้ขยันมากขึ้น
• ทำให้อารมณ์ดีขึ้น
• ทำให้ลดความรู้สึกหิว และเสริมการลดน้ำหนัก
• ลดปริมาณน้ำตาลในเลือด
• เพิ่มความทนต่อแดด ช่วยให้สู้แดดและทำงานในนาได้นานมากขึ้น

ความเสี่ยงของกระท่อมคืออะไร?

ใบกระท่อมเป็นสมุนไพรทางเลือกในการแพทย์แผนไทย แต่การรับประทานใบกระท่อมอาจส่งผลเสียต่อร่างกายได้ เพราะมีผลข้างเคียงอย่างทำให้ประสาทหลอน แล้วอาจนำไปสู่การเสพติด จึงไม่ควรรับประทานใบกระท่อมในปริมาณที่มาก หรือนำไปผสมกับยาอื่น ๆ และดัดแปลงเนื่องจากอาจเกิดอันตรายได้